Το Άγιον Όρος αποτελεί ένα μνημειακό σύνολο παγκοσμίου ενδιαφέροντος, εγγράφηκε από την Unesco ως μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς (World Heritage List 454) διότι:
α) Στο Όρος συναντάται ένας μοναδικός συνδυασμός φυσικής ομορφιάς και εκτεταμένης αρχιτεκτονικής δημιουργίας.
β) Το Άγιο Όρος έχοντας ευρεία επιρροή στον ορθόδοξο κόσμο, αποτελεί ένα πνευματικό κέντρο το οποίο για πολλούς αιώνες επηρεάζει μία εκτεταμένη περιοχή όχι μόνο από τα Βαλκάνια μέχρι την Ρωσία, αλλά στις πέντε ηπείρους με μετόχια και μονές από την Αριζόνα των ΗΠΑ μέχρι την Αγγλία την Φιλανδία και την Αφρική.
γ) Η οργανωμένη συμβίωση ανθρώπων από τον 10ο αιώνα και εξής, δημιούργησε κτίσματα όπως τα Καθολικά και τον περίβολο, τη τράπεζα, τα κελλιά, το νοσοκομείο, τη βιβλιοθήκη, παρεκκλήσια, οχυρούς πύργους, λιμάνια, Σκήτες, Κελλιά, Καθίσματα κ.λ.π., τα οποία αποτελούν πρότυπο ορθόδοξων μοναστικών καθιδρυμάτων.
δ) Στο Άγιον Όρος η μοναχική συνείδηση διατήρησε αναλλοίωτο έναν τρόπο ζωής και μια διαχειριστική πρακτική που η έννοια του όρου Αειφορία βρίσκει πραγματικό νόημα στη μετανεωτερική κοινωνική πραγματικότητα που τόσο ιδιαίτερα την έχει ανάγκη.
Επομένως η έννοια του μνημείου δεν αφορά μόνο τον τομέα του δομημένου περιβάλλοντος που αποτελεί και την πρώτη εντυπωσιακή εικόνα που δέχεται ο επισκέπτης του μοναδικού αυτού τόπου, αλλά καλύπτει τομείς σε ένα ευρύτατο φάσμα και σε μία συνέχεια και συνέπεια η οποία δεν συναντάται σε τέτοια έκταση σε άλλο μέρος του κόσμου.
Είναι ένα ανεκτίμητο θησαυροφυλάκιο γνώσης, για το σύνολο των ανθρωπιστικών και θετικών επιστημών, μία «κιβωτός ζώσης παρουσίας». Ταυτόχρονα αποτελεί συνεχή έκθεση τέχνης, μια πραγματική πρόκληση για το φιλότεχνο που θα επιχειρήσει μια εξερεύνηση διαχρονική στο κόσμο της υψηλής τέχνης και τεχνικής, εκπροσωπώντας και εκφράζοντας έναν πολιτιστικό χώρο με εκτενή γεωγραφικά και χρονικά όρια.
Στο Άγιον Όρος (ως σύνολο) υπάρχει:
-
η μεγαλύτερη συλλογή ελληνικών χειρογράφων στον κόσμο
-
η μεγαλύτερη συλλογή ελληνικών (βυζαντινών και μεταβυζαντινών) εγγράφων στον κόσμο
-
η μεγαλύτερη συγκέντρωση φορητών εικόνων στον κόσμο
-
μια από τις μεγαλύτερες πυκνότητες τοιχογραφημένων συνόλων στον κόσμο (100.000 τ.μ.)
-
ο μεγαλύτερος όγκος ιστορικών μνημείων στην Ελλάδα
-
η μεγαλύτερη συλλογή αντικειμένων μεταλλοτεχνίας και ξυλογλυπτικής στην Ελλάδα
-
η μεγαλύτερη συλλογή χαρακτικών στην Ελλάδα
-
η μεγαλύτερη συλλογή οθωμανικών εγγράφων εκτός Τουρκίας
-
η μεγαλύτερη συλλογή ρωσικών εγγράφων εκτός Ρωσίας
-
η μεγαλύτερη συλλογή ρουμανικών εγγράφων εκτός Ρουμανίας
-
μια από τις σημαντικότερες συλλογές εκκλησιαστικών υφασμάτων της ορθόδοξης Εκκλησίας
-
μια από τις σημαντικότερες συλλογές παλαιών ελληνικών εντύπων στην Ελλάδα (αρχέτυπα, παλαίτυπα)
-
η μεγαλύτερη συλλογή κεραμικών (ιζνίκ – Κιουτάχειας) στην Ελλάδα
-
μια από τις μεγαλύτερες συλλογές παλαιών φωτογραφικών πλακών στην Ελλάδα
Ενδεικτικά αναφέρονται (κατά προσέγγιση) ορισμένες συγκριτικές τιμές:
Ελληνικά χειρόγραφα: Άγιον Όρος 15.000, Μονή Αγ. Αικατερίνης Σινά 3.500, Εθνική Βιβλιοθήκη Παρίσι 3.500, Βατικανό 3.000.